Specjalne ćwiczenia usprawniające procedurę opuszczania budynku - jak przeprowadzić próbną ewakuację w zakładzie pracy?

W poszczególnych miejscach pracy panują zróżnicowane warunki. Pracodawcy mają obowiązek zapewnienia, aby były one bezpieczne i komfortowe, co nie zmienia faktu, że charakter licznych zawodów i branż wiąże się z wykonywaniem obowiązków w szkodliwych warunkach, takich jak kontakt z substancjami niebezpiecznymi. Oczywiście, ryzyko należy minimalizować, wyposażając zakłady w odpowiedni sprzęt - zwłaszcza gaśniczy - a także stosując się do norm i procedur BHP. Wiele spośród nich dotyczy odzieży ochronnej i roboczej, obuwia roboczego - w tym półbutów i trzewików - oraz środków ochrony osobistej. Stuprocentowo pewnych zabezpieczeń jednak nie ma, zawsze więc może dojść do wypadku lub innej sytuacji (także spowodowanej czynnikami pozazakładowymi) zagrażającej zdrowiu i życiu pracowników. Wówczas należy przeprowadzić ewakuację.

Próbna ewakuacja w zakładzie pracy - podstawa prawna: obowiązki związane z bezpieczeństwem

Ewakuacja to zorganizowane opuszczenie bez ludzi miejsca, gdzie wystąpiło zagrożenie dla bezpieczeństwa, zdrowia i życia, i przemieszczenie się na teren bezpieczny. Aby przebiegała w sposób sprawny oraz zorganizowany, związane z nią procedury muszą być ćwiczone. Służy temu organizowana regularnie próbna ewakuacja w zakładzie pracy. W jakich sytuacjach jej organizacja jest obowiązkiem pracodawcy?

Zacząć trzeba od tego, że w § 209 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 2019 r. poz. 1065 ze zm.) wyróżniono następujące kategorie zagrożenia ludzi:

1) ZL I – budynki oraz części budynków zawierające pomieszczenia przeznaczone do jednoczesnego przebywania ponad pięćdziesiąt osób niebędących ich stałymi użytkownikami, a nieprzeznaczone przede wszystkim do użytku ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się;

2) ZL II – budynki oraz części budynków przeznaczone przede wszystkim do użytku ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się, takie jak szpitale, żłobki, przedszkola, domy dla osób starszych;

3) ZL III – budynki oraz części budynków użyteczności publicznej, niezakwalifikowane do ZL I i ZL II;

4) ZL IV – budynki oraz części budynków mieszkalnych;

5) ZL V – budynki oraz części budynków zamieszkania zbiorowego, niezakwalifikowane do ZL I i ZL II.

Właściciel bądź zarządca obiektu przeznaczonego dla ponad pięćdziesięciu osób będących jego stałymi użytkownikami, niezakwalifikowanego do kategorii zagrożenia ludzi ZL IV (czyli przykładowo zakładu pracy), powinien co najmniej raz na dwa lata przeprowadzać praktyczne sprawdzenie organizacji oraz warunków ewakuacji z całego obiektu, innymi słowy - próbną ewakuację.

Pracodawca jest więc zobligowany do przeprowadzania próbnych ewakuacji, jeżeli jest właścicielem lub zarządcą obiektu), gdzie mieści się zakład pracy. W innych przypadkach powinien on współpracować z podmiotem zobowiązanym do przeprowadzania takich ewakuacji w odniesieniu do pomieszczeń zajmowanych przez niego i jego pracowników.

Zadania pracodawcy związane z ewakuacją realizują w praktyce pracownicy, którzy wyznaczeni zostali do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji. Konieczne zatem jest zadbanie o to, aby takie osoby faktycznie wyznaczyć oraz okresowo szkolić. Zapewnienie tych szkoleń również jest obowiązkiem spoczywającym na pracodawcy.

Ćwiczenia pozwalające przećwiczyć procedurę opuszczania budynku zakładu pracy – czym jest ewakuacja?

Jak wspomniano wyżej, ewakuacja (łac. evacuatio – "opróżnianie", "znikanie') jest zorganizowanym przemieszczeniem ludzi, niekiedy wraz z dobytkiem, z miejsca, gdzie występuje zagrożenie, na obszar bezpieczny. Może ona być zarówno działaniem na stosunkowo niewielką skalę, czego przykładem jest ewakuacja z budynku zagrożonego pożarem, ale może też stanowić dużą i złożoną akcję logistyczną - zwłaszcza w przypadku terenów objętych działaniami zbrojnymi lub dotkniętych klęską żywiołową taką jak powódź.

Odnośnie zakładu pracy, zarówno pracodawca, jak i pracownicy muszą wiedzieć, czym jest ewakuacja i znać jej procedurę.

Próbna ewakuacja służy przekazaniu ludziom wiedzy, co to jest ewakuacja i jak powinna ona wyglądać, aby przebiegała w sposób zorganizowany, sprawny, a przede wszystkim bezpieczny. Innymi słowy, są to po prostu ćwiczenia pozwalające opanować procedurę opuszczania siedziby zakłady pracy.

Właściciele i zarządcy budynku – kto i kiedy ma obowiązek przeprowadzenia próbnej ewakuacji?

Jak wspomniano wyżej, obowiązek przeprowadzania próbnej ewakuacji przynajmniej raz na dwa lata spoczywa na właścicielu lub zarządcy budynku, w którym przebywa powyżej pięćdziesięciu osób będących jest stałymi użytkownikami. Dotyczy to więc chociażby siedzib zakładów pracy. Jeśli takim właścicielem jest pracodawca, to właśnie on powinien przeprowadzać - z pomocą wyznaczonych do tego pracowników - próbne ewakuacje. Jeśli nie, ma obowiązek współpracować w tym zakresie z właścicielem bądź zarządem budynku, w którym mieści się jego zakład pracy.

Próbny alarm przeciwpożarowy – praktyczne porady i wskazówki dla pracodawców

Jednym z najczęściej przeprowadzanych ćwiczeń ewakuacyjnych jest próbny alarm przeciwpożarowy. Wynika to z tego, że pożar jest najbardziej powszechnym zagrożeniem, jakie dotknąć może zakłady pracy.

Pracodawca bądź właściciel lub zarządca obiektu, gdzie mieści się zakład pracy, ma obowiązek powiadomienia właściwego miejscowo komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej o terminie przeprowadzenia próbnego alarmu przeciwpożarowego nie później niż na tydzień przed jego terminem.

Co grozi za niewykonanie obowiązków – przedsiębiorca wyznacza osoby koordynujące próbną ewakuacje w zakładzie pracy

Obowiązkiem pracodawcy jest też zapewnienie wyznaczonym do przeprowadzania ewakuacji pracownikom szkoleń z procedury ewakuacyjnej, przepisów BHP oraz pierwszej pomocy.

Jeśli pracodawca nie wyznaczy osób koordynujących próbną ewakuację w zakładzie pracy, może zostać ukarany przez Państwową Inspekcję Pracy. Wysokość tejże kary zależy od przewinienia i częstotliwości jego występowania. Za złamanie przepisów BHP, PIP może nałożyć na pracodawcę mandat w wysokości 2 tys. zł, jednakże w razie kilkukrotnego złamania obowiązujących przepisów, wysokość grzywny może wzrosnąć do 5 tys, zł. W skrajnych przypadkach inspektorzy PIP mogą wystąpić z wnioskiem do sądu o ukaranie pracodawcy albo właściciela lub budynku grzywną od 1 tys. do 30 tys zł. W razie ignorowania poleceń inspektorów pracodawcy, nałożone mogą zostać kolejne kary w wysokości 10 tys., a nawet 50 tys. zł.

Czy próbną ewakuację trzeba odpracować? Sytuacja z punktu widzenia czasu pracy

Przepisy Kodeksu pracy traktują ćwiczenia z zakresu próbnej ewakuacji jako niezależną od pracowników przeszkodę w wykonywaniu obowiązków służbowych. Osoby zatrudnione biorące udział w tych ćwiczeniach pozostają w gotowości do pracy, zatem czas próbnej ewakuacji wlicza się do w pełni płatnego czasu pracy. Nie trzeba jej zatem odpracowywać!

Jeśli zaś próbna ewakuacja w zakładzie pracy wymusiła na pracownikach pracę w godzinach nadliczbowych, pracodawca zobowiązany jest do wypłacenia jej uczestnikom stosownego wynagrodzenia za nadgodziny.

Ewakuacja z budynku – bezpieczeństwo i pierwsza pomoc: bądź zawsze w gotowości

Ewakuacja - zarówno próbna, jak i przeprowadzona w sytuacji realnego zagrożenia - powinna zostać wykonana z zachowaniem wszelkich zasad bezpieczeństwa:

1) Najważniejsze jest jak najszybsze opuszczenie budynku, toteż ratowanie dokumentów firmowych, sprzętów czy własnego dobytku pracowników jest kwestią drugorzędną.

2) Pracownicy powinni udać się za osobą koordynującą i przejść do wyznaczonego wcześniej miejsca zbiórki na zewnątrz budynku.

3) Koordynator ewakuacji musi sprawdzić, czy wszyscy pracownicy opuścili swoje stanowiska.

4) Natychmiast po zajściu sytuacji zagrożenia, osoba odpowiedzialna powinna poinformować o tym odpowiednie służby i pozostawać w kontakcie z innymi koordynatorami.

5) Ewakuowani pracownicy pozostać muszą na miejscu zbiórki aż do uzyskania oficjalnej informacji o ustaniu zagrożenia.

Bardzo ważne jest również wyznaczenie przez pracodawcę osób do udzielania pierwszej pomocy. Muszą one zostać odpowiednio przeszkolone w tym zakresie.

Przeprowadzanie okresowych ćwiczeń ewakuacyjnych zapewnia wpojenie pracownikom wiedzy dotyczących procedury ewakuacji, dzięki czemu w razie potrzeby będą oni mogli w sposób zorganizowany, spokojny i bezpieczny opuścić zagrożony obszar.