Stres cieplny w miejscu pracy - temperatura jako istotny czynnik środowiska pracy: obowiązki pracodawców i przywileje pracowników

Bezpieczeństwo i komfort wykonywania pracy zależą od wielu czynników. Jednym z najważniejszych jest temperatura. Jeśli jest zbyt wysoka, pracownik narażony może być na stres cieplny. Nie tylko wpływa on negatywnie na wydajność pracy, ale przede wszystkim jest niebezpieczny dla zdrowia i życia.

Obowiązek zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy spoczywa na pracodawcy, przy czym pracownicy również obowiązani są do przestrzegania norm i procedur BHP. Pracodawca powinien dostarczyć pracownikom odzież roboczą oraz środki ochrony osobistej, dostosowane do panującej w danym środowisku pracy temperatury. Nie zawsze jednak ma możliwość, by kontrolować ciepło w miejscu zatrudnienia. Jeśli wykonywanie obowiązków zawodowych odbywa się w pomieszczeniu zamkniętym, temperaturę regulować można chociażby za pomocą klimatyzacji. W przestrzeni otwartej jest to zwykle niemożliwe. Tymczasem wysoka temperatura, zwłaszcza przy niskiej wilgotności powietrza, naraża człowieka na stres cieplny, inaczej stres termiczny.

Kiedy temperatura jest za wysoka? Rozpoznanie środowiska powodującego stres cieplny

Stres cieplny to całkowite obciążenie termiczne, na które może być narażony pracownik w wyniku połączonego wpływu ciepła metabolicznego (czyli tego, jakie wytarza jego organizm), odzieży oraz czynników środowiskowych, do których zaliczają się temperatura i przepływ powietrza, wilgotności oraz promieniowania cieplnego. Może on więc wystąpić po prostu w sytuacji, kiedy w danym miejscu pracy jest zbyt gorąco, zbyt sucho i nie ma odpowiedniego przepływu powietrza.

Zdrowy człowiek jest w stanie utrzymywać wewnętrzną temperaturę ciała na poziomie około 37 stopni Celsjusza. Jeżeli jednak zaburzona zostaje równowaga pomiędzy kumulacją a oddawaniem ciepła przez organizm, u osoby takiej rozwinąć się może choroba związana z przegrzaniem. Stres cieplny i zaburzenia cieplne wystąpić mogą przy temperaturze powyżej 30-35 stopni Celsjusza. Zagrożenie zwiększa niska wilgotność powietrza, a także nadmierna ekspozycja na promienie słoneczne.

Jak stres termiczny może wpływać na samopoczucie pracowników i ich wydajność?

W zależności od indywidualnych cech organizmu, ogólnego stanu zdrowia i kondycji fizycznej, stres cieplny u człowieka powodować może zróżnicowane objawy. W przypadku stosunkowo łagodnego stresu termicznego najczęściej są to: złe samopoczucie, dyskomfort oraz zmniejszona wydolność fizyczna i psychiczna. Wystąpić też może spadek ciśnienia krwi, jak również wzmożone pocenie się. Łagodny stres cieplny negatywnie wpływa na wydajność pracy wykonywanej przez pracowników, niemniej z reguły nie jest szkodliwy dla ich zdrowia. Jednakże ekstremalne temperatury, które wywołać mogą ostry stres cieplny, bezpośrednio wpływają na ludzkie zdrowie, osłabiając zdolność organizmu do regulowania temperatury wewnętrznej. W takich sytuacjach rośnie zagrożenie wystąpienia udarów cieplnych lub słonecznych; na te drugie szczególnie narażone są oczywiście osoby pracują na otwartych przestrzeniach. Inne skutki długotrwałego stresu cieplnego to: przewlekłe wyczerpanie, zaburzenia snu oraz podatność na drobne urazy czy choroby. Stres termiczny generuje również wzrost ryzyka urazów w miejscu pracy, spowodowanych spoconymi dłońmi, zaparowanymi okularami ochronnymi, zawrotami głowy i obniżoną sprawnością mózgu. Występować mogą: dezorientacja, upośledzenie osądu, utrata koncentracji, zmniejszona czujność, bezsenność i zmęczenie. Oznacza to, iż stres cieplny nie tylko powoduje spadek wydajności pracowników, ale też sprzyja wypadkom przy pracy.

Przykłady i praktyczne porady – jak radzić sobie ze stresem cieplnym w środowisku pracy?

Pierwszą i podstawową zasadą w każdym miejscu pracy jest ścisłe przestrzeganie norm i procedur BHP, zwłaszcza tych, które określają postępowanie pracowników w określonych temperaturach, w tym właściwy dobór odzieży ochronnej. Pracownicy powinni też zostać odpowiednio przeszkoleni w zakresie zapobiegania i rozpoznawania objawów, aby uniknąć skutków stresu cieplnego.

W środowisku, gdzie występują wysokie temperatury powietrza, słaby przepływ powietrza, wysoka wilgotność i promieniowanie cieplne - czyli czynniki, jakie sprzyjają strefowi termicznemu - pracownicy powinni nosić właściwie dobraną odzież roboczą. W niektórych miejscach pracy najbardziej odpowiednia będzie odzież trudnopalna, znakomicie chroniąca nie tylko przed ogniem, iskrami czy wyładowania elektrostatycznymi, ale też przed wysokimi temperaturami. Zaliczają się do niej bluzy trudnopalne. Dobrym wyborem jest stosowanie akcesoriów trudnopalnych. Z kolei pracodawca powinien w miarę możliwości zapewnić pracownikom warunki pracy minimalizujące ryzyko wystąpienia stresu termicznego: odpowiedni przewiew, klimatyzację, wodę pitną, itd.

Co ważne, w miejscu pracy powinien istnieć skuteczny plan działań na rzecz zapobiegania stresowi cieplnemu i odwadniania wśród pracowników. Równie istotny jest plan ponownego nawadniania dla utrzymania wydolności pracowników oraz zmaksymalizowania wydajności. Niezwykle ważne są też przerwy w pracy, zwłaszcza w okresie letnim, kiedy panują największe upały.

Ostry stres cieplny i zaburzenia z nim związane – jak zapobiegać i reagować w razie wypadku?

Ryzyko wystąpienia ostrego stresu cieplnego minimalizuje ścisłe przestrzeganie procedur BHP i noszenie odpowiednich środków ochrony osobistej oraz ubioru roboczego. Jak wspomniano wyżej, pracownicy powinni również być przeszkoleni w zakresie zapobiegania przegrzaniu oraz udzielania pierwszej pomocy.

W razie zaobserwowania u danego pracownika objawów stresu termicznego, należy wezwać karetkę, a zanim dotrze ona na miejsce, udzielić pierwszej pomocy. Ta polegać powinna na zaprzestaniu wysiłku fizycznego, odizolowaniu chorego od źródła ciepła i umieszczeniu go w chłodnym pomieszczeniu (jeśli to możliwie). Co bardzo ważne, zadbać trzeba o odpowiednie nawodnienie. Z osoby dotkniętej ostrym stresem cieplnym należy też, jeśli sama nie da rady tego zrobić, zdjąć nadmiar odzieży, a następnie rozpocząć intensywne chłodzenie. Polegać ono powinno na skrapianiu ciała obficie wodą, najlepiej letnią (uwaga - polanie przegrzanej osoby zimną bądź lodowatą wodą spowoduje obkurczenie naczyń krwionośnych, co dodatkowo ograniczy eliminację ciepła z organizmu), włączeniu wentylatora lub wachlowaniu w celu zwiększenia ruchu powietrza. Osobie nieprzytomnej nie wolno podawać płynów do picia, oczywiście ze względu na ryzyko zachłyśnięcia. W takiej sytuacji ułożyć ją trzeba w pozycji bocznej ustalonej i czekać na przyjazd pogotowia.

Ciepło a miejsce zatrudnienia – pracodawca powinien utrzymywać optymalne środowisko cieplne dla pracowników

Relacja między ciepłem a miejscem zatrudnienia jest bardzo istotna nie tylko dla zachowania zdrowia i bezpieczeństwa pracowników, lecz także dla wydajności samej pracy. Obowiązkiem pracodawcy jest utrzymywanie odpowiedniego dla pracowników środowiska cieplnego. Według specjalistów z zakresu BHP, temperatura w miejscu pracy nie powinna przekraczać: 30 stopni Celsjusza w pomieszczeniach biurowych, 28 stopni Celsjusza podczas ciężkiej pracy fizycznej oraz 26 stopni przy pracy w warunkach szczególnych. Są to jednak wartości maksymalne.

Tam, gdzie zapewnienie odpowiednich warunków termicznych czy wentylacji jest niemożliwe, pracodawca zagwarantować powinien pracownikom wysokiej jakości stroje robocze, dostosowane do warunków, i środki ochrony osobistej. Spoczywa też na nim obowiązek dostarczenia pracownikom wody pitnej we właściwej ilości, a także organizowanie czasu pracy w taki sposób, by w jak najmniejszym stopniu narażać ich na stres termiczny.

Zarządzanie temperaturą w przestrzeni biurowej – dobre praktyki dla pracowników i pracodawców

W pomieszczeniach biurowych, a także wszystkich, gdzie wykonywana jest lekka praca fizyczna, musi zostać zapewniona temperatura nie niższa niż 18 i nie wyższa niż 30 stopni Celsjusza. Aby zapobiegać stresowi cieplnemu, ważne jest też ograniczenie nadmiernej ekspozycji przestrzeni biurowej na promieniowanie słoneczne. Dbać trzeba o właściwy obieg powietrza. Warto zainstalować klimatyzację, a jeśli jest to niemożliwe, zapewnić pracownikom wentylatory.

Właściwe zarządzanie temperaturą w miejscu pracy oraz przestrzeganie przepisów BHP minimalizują ryzyko wystąpienia stresu termicznego.